Arkadi ve Boris Strugaski kardeşler bilim kurgu yazmak için mükemmel bir sinerji oluşturacak özelliklere sahiplerdi. Arkadi’nin özellikle İngilizce dili üzerine eğitim alması, uzun yıllar tercümanlık ve editörlük yapması ile Boris’in fizik eğitimi almış olması onları biçilmiş kaftan yapıyordu. İçinde bulundukları dönem onları hem olumlu hem de olumsuz etkiledi. Arkadi’nin yazarlık yılları başlangıcı 2. Dünya Savaşı ile bölündü. Boris ise fizik eğitimini, bilimin farklı bir boyuta geçtiği dönemde tamamladı. Yaşadıkları dönemin şartları, hem böyle nedenlerin ve amaçların sorgulandığı varoluşsal bir açıyla iz bırakan bir eser yazmalarını sağlamıştır hem de eserlerinin sansüre maruz kalarak sıkıntılar yaşamalarına sebep olmuştur.
Arkadi ve Boris Strugaski Kardeşler
Bilim insanlarının üzerinde bir buluşa karşı hissettikleri baskı bir ihtimal alt metinde alegorik bir anlatımla dış güçler aslında Sovyet devletini temsil ediyor olabilir ki bu sebeple sansür uygulanması da ilk yayınlandığı dönemde olay olmuştur. Tabi ki sansür, “Lidoçka”nın sütyeni, kriminal dedektif yerine başka tabir kullanılması gibi sudan sebepler bahane gösterilerek uygulanmıştır. Bu iki kardeş tüm cesaretleriyle bu absürt romanı yayınlamayı başarmışlardır. O dönem böyle bir romanın okuyanlar için gerçekten şok edici bir etkisi olsa gerek.
Kitap ilk kısımda baya net bir şekilde saat vererek zaman akışını gösterirken ilerledikçe zaman ve olay örgüsü kasten yapılmış bir şekilde ortadan kayboluyor. Anlatıcı tanrısaldan Malyanov’a biz kavrayamadan geçiyor ve kitabın bölümleri ortada kesilip farklı bir şekilde orta yerden başlıyor. Bu aslında yazarların ortaya koyduğu bir akımın ibareleri, bunun için editör hatası, yayın evi hatası gibi sığ yorumlar yapılmış (İthaki gibi kaliteli bir yayınevi ve güzide çevirmenler emin olun böyle hatalar yapmazlar). Kıyamete Bir Milyar Yıl, kesinlikle tekdüze olayların birbirine kesintisiz olarak bağlandığı klasik eserlerden biri değil. Ne yazık ki bu kitap okuması ve takip etmesi zor olsa da vaat ettiğiyle okuyucudan gayreti hak ediyor. Bu kitabı bu kadar değerli kılan, yazarların yaratmaya çalıştığı bu akım ve içerisindeki felsefi mücadeledir.
Kitabın konusunu özetlersek; Malyanov ve yollarının kesiştiği farklı alanlarda önemli gelişmelere sebebiyet verebilecek buluşları olan insanların bir şekilde engellenmesiyle olaylar gelişiyor. Hepsi farklı şekillerde engelleniyorlar ve bunu çözümlemek konusunda inanılmaz bir çıkmaza giriyorlar. Muhtemelen büyük etkiler yaratacak bu gelişmeleri engelleyen gücün arkasında kim olduğunu bulmak için şaşkınlıkla tartışıyorlar. Çünkü tartışmaktan başka yapabilecekleri bir şey olmuyor. Aksiyona geçmeye çalıştıklarında başlarına absürt olaylar geliyor ve engelleniyorlar.
Malyanov, Vyngarten ve Veçereovski (Copyrighted by Russian Illustritions)
Bilim kurgu dokunuşları en çok nerede var derseniz Malyanov’un keşfinin anlatımı tamamen Boris kardeşin elinden çıkmış gibi. Kendisi bir bilim insanı olduğu için konudan uzak olması muhtemel biz okurlar o konuşulan integraller, uzay kavramlarını sadece okuduk uzaktan ama anlayamadık. Olay aslında bir buluş, insanlığı ileri taşıyacak bir buluş ve bunun geçmişte yapılan buluşlardan mantık olarak bir farkı yok. Örneğin nükleer gelişmeler ve buluşlar sonucunda ortaya çıkan atom enerjisi gibi. Bu örneği verme sebebim yazar kardeşlerin ikinci dünya savaşını yaşamış olmaları ve bu bir bilim buluşunun nasıl kötü emellere alet olduğunu çok iyi bilmeleri. Öyle bir dönemdi ki devletlerin silah ve güç uğruna bilimi alet ettiği ve bilimsel gelişmelerin odağını kaydırdığı döneme bir gönderme de olabilir.
Malyanovun ve diğer kahramanlarımızın yaşadığı “neden ve ne için bunları yaşıyoruz” çıkmazını, tüm karakterler farklı bir psikolojik çerçeveden yaşıyor. Malyanov olayları tamamen gerçekçi sebeplerle çözmeye çalışırken, Vyngarten ise olayı sürekli uzaylılara bağlıyor. Kitabın sonunda ise akıl hocaları en büyük bilim insanı Veçerovski “Last Man Standing” olarak karşımıza çıkıyor. Bu çıkmazla mücadele etmeye devam ediyor.
Tabi burada kahramanlarımızın Nobellik buluşları ve projelerinin hiçbirinin böyle bir amaca evirilebileceğine dair bir bilgi verilmiyor ancak homoestatik kâinat ya da dış güçler bir şekilde bu buluşların önünü kesiyor. Burada yanıtlanması gereken soru fantastik olaylar fantastik olmayan nedenlerle açıklanabilir mi? Görüyoruz ki tüm roman boyunca karakterden çok psikolojik duruşlarıyla takip ettiğimiz bilim insanları bunu başaramıyor. Bu da aslında bizi kitabın sonunda bir bilinmezlikle bırakıyor. Ben de okurken açıkçası bekledim: “Bu olaylar homoestatik kâinat mı? Karma mı? Uzaylılar mı? Veçerovski Marslı çıkar mı” gibi sorular devamlı aklımı kurcaladı. Ama içten içe de böyle bir şeyin olmayacağını biliyordum.
Malyanov’un mücadele etmek ile etmemek arasında kalması beni gerçekten etkiledi. Kendimi Malyanov’un yerine koyduğumda karşımdaki düşmanı ve zorluğu bilmeden bir karar vermek ve taraf seçmenin ne kadar zor olduğunu düşünmeden edemedim. Bütün yaşanan absürtlüklere rağmen ve asla neden sorusuna cevap bulamazken insan ne yapacağına nasıl karar verebilir?
Kapak Tasarımları (Copyrighted by Sexto Piso, Neversink Old&New)
Bir yandan bu sorunsala verilen farklı tepkileri farklı karakter psikolojilerinde görüyoruz. Glukhov pes ederek denizanasına dönüşüyor, Albay Snegovoy ise gururuna yediremeyip kendini öldürüyor. Ve Veçerovski gibi kahramanların gözündeki yetkili mercii bile bu derde derman bulamayıp dağlara kaçmayı düşünüyor. Burada Malyanovun karar verme anı çok nettir: “BOBÇKA İSTEMEDEN HOMOESTATİK KÂİNATI BOZUYOR”.
Bu ne anlama gelmektedir? Bu noktada Malyanov da tıpkı Vyngarten’ın kendi hayat gayesini ailesi ve dostları ile bulması gibi bu “Eureka” anında kendi hayat amacını bulmuştur. Glukkov yalnız olduğu için denizanasına dönüşmüştü ama Malyanov’un mücadelesini ailesine yani İra ve Bobçka’ya yöneltmesi olarak algılayabiliriz.
Sambacı
Bilim Kurgu Okuru
Comentários